Irak ile yeni dönemde tarihi hamleler
Irak ile yeni dönemde tarihi hamleler
24 Nisan 2024
Mehmet Koçak İletişim: kocak61mehmet@gmail.com
Başkan Erdoğan’ın kalabalık bir heyetle 13 yıl aradan sonra Irak’a gerçekleştirdiği ilk ziyaret, Türkiye-Irak münasebetleri bakımından olduğu kadar, küresel ve bölgesel siyasi ve ekonomik dengeler açısından da ayrı bir önem taşımaktadır.
Başkan Sayın R. Tayyip Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani himayesinde Bağdat’ı ziyarette, iki ülke arasında siyasi, güvenlik, ekonomik ve enerji alanında bir dizi anlaşma imzalansa da ziyaretin ana omurgasını oluşturan ise iki büyük anlaşma oldu.
Biri ekonomik kalkınma, ikincisi ise PKK ile mücadele.
Ziyareti uluslararası öneme haiz kılan da zaten bu iki anlaşmadır.
Bu ziyaret kapsamında Irak, Türkiye, Katar ve BAE arasında, ‘Kalkınma Yolu Projesi’nde işbirliğine ilişkin 4’lü mutabakat zaptı imzalanması Türkiye ile Irak’ı olduğu kadar Ortadoğu, Asya ve Avrupa’yı da yakından ilgilendirmektedir.
Çünkü ‘Kalkınma Yolu Projesi’ bin 200 kilometrelik demir yolu ve otoyol ile Türkiye’yi Basra Körfezi’ndeki Faw Limanı’na bağlayacak ‘Yeni İpek Yolu’ olarak tanımlanan proje, Avrupa’dan Körfez ülkelerine kadar geniş bir bölgeyi etkileyecek ve ortak fayda üretecek, bölgesel olduğu kadar küresel bir mega projedir.
Ayrıca, Asya ve Avrupa’yı Irak başta olmak üzere petrol ile doğal gaz zengini ülkelerle birbirine bağlayacak ve üzerinden geçeceği bölge ile ülkelerin istikrarına ve refahına büyük katkı sunacak olan Türkiye-Basra Körfezi Ekonomik Koridoru projesi, Türkiye’nin enerjide merkez ülke olma siyasetini destekleyen çok önemli bir girişim olması hasebiyle de bizim için ayrı bir önem taşımaktadır.
Öte yandan; AB üyesi ülkeler için önemli kazanımlar sağlayacağı inancıyla projeye olumlu bakarken, ABD ise şimdilik gelişmeleri izlemekle yetiniyor.
İran bu projeyle kendini dışlanmış gördüğü için karşı tavır almaya yönelebilir. Ancak Süveyş Kanalı’na rakip olacağı tahmin edilen “Irak İpek Yolu”nun Mısır tarafından tehdit olarak algılanması muhtemel. Nitekim bu projenin hayata geçirilmesiyle Kahire’nin kanaldan elde ettiği yıllık gelir azalacaktır.
Elbette her anlaşmanın bir anlam ve önemi vardır. Ancak ziyaretin bizim açımızdan en önemli diğer anlaşması ise ‘Terörle Mücadele’ kapsamında iki ülkenin güvenliği ve PKK terör örgütüne yönelik ortak mücadeledir.
PKK’nın Irak topraklarındaki varlığı en kısa sürede sonlandırılması amacıyla Başkan Erdoğan halen Irak’ta yasaklı örgüt listesinde olan PKK’nin ‘Terör Örgütü’ olarak ilan edilmesi ve Irak topraklarından Türkiye’ye saldırılar gerçekleştiren PKK ile mücadele konusunda ‘Ortak Harekât Merkezi’ kurulmasını önerisi, iki ülkenin güvenliği için elzemdir.
Zira, bu öneri “Irak topraklarından Türkiye veya başka hiçbir komşu ülkeye yönelik terör faaliyetleri yürütülemez” ibaresinin yer aldığı Irak’ın 2005 Anayasasının 7. Maddesine uygundur.
Anlaşmaya göre planlanan harekâtta daha öncekilerden farklı bir strateji izlenecek. Çünkü bazı bölgelerin kontrolünü Irak merkezi yönetimi ve Haşdi Şabi, bazı yerlerin güvenliğini ise Erbil’deki bölgesel Kürt yönetimi sağlayacak.
Onun içindir ki Başkan Erdoğan, heyetiyle birlikte Bağdat’tan sonraki ziyaret durağı Erbil oldu.
Görüşmeler kapsamında PKK terör örgütüne karşı Ortak Harekat Merkezi (OHM) oluşturulması kararlaştırılsa da Irak siyasileri arasında bu konuda hâlâ bir kafa karışıklığı var.
Hatırlatmak isterim ki, 1980-88 arası Irak-İran savaşı, 1990’ın Ağustos ayında gerçekleşen ve Körfez Savaşı’nın başlangıcı olarak kabul edilen Kuveyt işgali, 2003’de ABD’nin Irak’ı işgali, 2014’de IŞİD yani DEAŞ, Irak’ın önemli bir bölümünü ele geçirmesi, 2017’de Kuzey Irak Bölgesel Kürt yönetiminin bağımsızlık referandumu gibi tarihi kırılmalar yaşayan Irak’ta sular hâlâ durulmamış ve iktidar hâlâ muktedir değildir.
Başkan Sayın Erdoğan’ın ziyaretinde imzalanan bir dizi anlaşma olumlu, heyecan verici olmakla beraber uygulanabilirlik konusunda bazı endişelerim var.
Irak hâlâ istikrara kavuşmuş bir ülke değil, hükümet ise bugün var ama yarın olmayabileceği gibi tüm anlaşmalar da buharlaşabilir.
Unutulmasın ki, burası Ortadoğu ve bu ülke Irak’tır.
|
