Resmi adı           ; Kırgız Cumhuriyeti

                                                 Başkenti             ; Bişkek

                                                 Yönetim Biçimi ; Cumhuriyet

                                                 Resmi dili           ; Kırgız Türkçesi

                                                 Para birimi         ; Som

    GENEL BİLGİLER ;

    Kırgızistan Orta Asya’da bulunmaktadır. Kuzeyinde Kazakistan, Doğu ve Güneydoğusunda Çin, batısında Özbekistan,Güney batısında Tacikistan yer almaktadır.Yüzölçümü 198.500 km karedir.

    Nüfusu 5.166.000 olan Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’dir.

    31 Ağustos 1991 yılında bağımsızlığına kavuşan Kırgızistan’ın bayrağı, Kırmızı fonun üzerinde 40 sarı ışın ve tunduk (Kırgız geleneksel çadırının üst kısmına verilen ad) sembolü bulunmaktadır. Kırgız Cumhuriyeti bayrağı 3.Mart.1992 yılında kabul edilmiştir. Kırgız Milli Marşı Calil Sadıkov ve Şaban Kuliev tarafından yazılmış ve 300 şiir arasından seçilmiştir.

    KIRGIZ TARİHİ ;

    Türk tarihinin en eski boylarından biri olan Kırgızlar, eski zamanlarda Aral Gölü’nün ve Hazar Denizinin kuzeyinde yaşarken, bazı kabileleri doğuya gelerek Yenisey Havzasına yerleşmişlerdir. M.Ö. 4. yy’dan 3.yy.a kadar,Çin’e devamlı saldıran ve onları Çin seddi’ni yapmaya zorlayan güçlü,göçebe kabileler arasında yer almışlardır.Çin kaynaklarının verdikleri bilgilere göre ilk devletini M.Ö. 3. yy.da “Ki-Ku/Kie-Ku” adıyla kurmuşlardır.

    Daha sonra Büyük Hun İmparatorluğu idaresinde yaşayan Kırgızlar, Bu devletin yıkılmasından sonra bir süre bağımsız yaşamışlarsa da,1. Göktürk devletinin kurulmasıyla bu devletin idaresine girmişlerdir.1. Göktürk devletinin yıkılması ile 2. Göktürk devletinin kurulması arasında bağımsız kalan Kırgızlar 630-680 yılları arasında Kırgız Devletini kurmuşlardır. Çin ile ikili ilişkilerde bulunmuşlar,2. Göktürk İmparatorluğunun kurulması ile birlikte bu devletin idaresine girmek mecburiyetinde kalmışlardır. Ancak bu devrede Kırgızlar devamlı 2. Göktürk devletine isyan etmiş, Göktürkler Kırgızlar üzerine devamlı ordularını göndermek zorunda kalmıştır.

    742 yılında Karluklar ve Bismiller yardımıyla 2.Göktürk Devletini yıkan Uygur Kağanlığına bağlanan Kırgızlar, bu kez bağımsızlık  için Uygurlarla mücadeleye başlamışlardır. Uygur hakanlarında Baga Tarkan ve Alp Kutluk Bilge Kağanlar Kırgızlar üzerine arka arkaya seferler düzenlemiş, ancak Kırgızlar mücadeleden vazgeçmemişlerdir.Nitekim 836-841 yılları arasında  süren mücadeleler sonucunda Kırgızlar Uygur Hakanlığını yıkarak Orhun bölgesinde İkinci defa Kırgız Devletini (Büyük Kırgız Kağanatı)  kurmaya Muaffak olmuşlardır.(840-1207)

    Yaklaşık bir asır devam eden Kırgız devleti, önce Çin’in saldırıları neticesinde bugünkü Kırgızistan bölgesine çekilmişler,1207 yılında da Moğol istilasından kurtulamamışlardır. Moğollara karşı 2  kez isyan eden Kırgızlar ikinci isyandan sonra bir müddet istiklallerine kavuşmuş,1399 yılında 3. Kırgız Devletini kurmuşlardır. Bu defa da Timur’un işgaline uğramışlardır.

    Moğol kabilelerinin ve Rusların amansız saldırıları karşısında Kırgızlar oldukça zayıflamış, bu sıralarda Fergana vadisinde 1425 yılında Ebül Hayr tarafından kurulan Özbek Devleti ile birlikte yaşamaya başlamışlardır. Ancak bu devletin de Moğol saldırılarına karşı koyamaması üzerine bir kısım halk bu günkü Kazakistan bozkırlarına çekilmek zorunda kalmış, Kazak adını alacak bu Türklerle Kırgızlar yan yana yaşamaya başlamışlardır. 17.yy. ortalarına kadar  huzur içinde yaşayan Kazak-Kırgız kitleleri bu defa güneyden Moğol kabileleri, kuzeyden de

    1552 yılında Kazan’ı,1556 yılında Astrahan’ı işgal eden Ruslar, önce Başkurtlar’ın ülkesini daha sonra Kazakistan’ı işgal etmiştir (1730-1856).1700 yılında Fergana vadisinde kurulan Hokand Devleti idaresinde yaşayan bazı Kırgız boyları ve topraklarının büyük bölümü Rusların eline geçmiştir. Gönüllü olarak katıldıkları Hokand devletinin askeri ğücünü oluşturmaya başlayan Kırgızlar, bir yandan Çin ve Rusya ile savaşırken, diğer yandan Buhara ve Hive Türk Hanlıkları ile mücadele etmek zorunda kalmışlardır.

    Türkistan Hanları birbirleriyle uğraşırken, Kazak isyanını bastırmayı başaran Ruslar 1864 yılında  Hokand Hanlığına saldırarak 1865’de Hokand’ı,1867’de Buhara Hanlığını,1873’de Hive Hanlığını ve 1885 yılında da Türkmenistan’ı işgal ederek Orta Asya’ya sahip olmuştur.

    Rus işgaline karşı sayısız ayaklanma ve isyan gerçekleştiren Türkler, Rusların acımasız ve kanlı bastırmaları neticesinde başarıya ulaşamamıştır.

    1917 yılında Rusya’da gerçekleşen ihtilal sonrası umduklarını bulamayan Türklerin yaptıkları her hareket Kızıl Ordu tarafından acımasızca susturulmuştur.

    SSCB döneminde Kırgızistan,1924 yılında Rusya’ya doğrudan bağlı Kara Kırgız Muhtar Bölgesi,1925 yılında Kırgız  S.S.Özerk Bölgesi ve 1926 yılında Kırgız SS Özerk Cumhuriyeti olarak düzenlenmiştir.1936 yılında SSC’.nin parçalanmasına kadar sürecek olan Kırgızistan S.S.C. kurulmuştur.

    SSCB’nin dağılma sürecine girdiği günlerde 15 Aralık 1990 yılında egemenliğini,31 Ağustos 1991 yılında bağımsızlığını ilan eden Kırgızistan, bugün hür dünyanın bağımsız bir Türk devleti olarak yaşamına devam etmektedir.

SOSYAL VE KÜLTÜREL DURUM

    Nüfusu 5.166.000 olan Kırgızistan, Başkent ve yedi idari bölgeye ayrılmıştır. Başkent Bişkek özel bir statüye sahiptir. İdari bölgeler ve kapsadıkları şehirler ve nüfusları şöyledir.

  -Başkent Bişkek,    824.2 bin kişi.

  -Çuy Bölgesi,         753.8 bin kişi. Kant, Karabalta, Tokmak

  -Issık-Göl Bölgesi, 430.8 bin kişi. Karakol, Balıkçı, Çolponata

  -Narin Bölgesi,       266.5 bin kişi. Narin.

  -Talas Bölgesi,       214.0 bin kişi, Talas.

  -Celal-Abat Bölgesi,  961.1 bin kişi, Celal-Abad, Maylısuu, Taşkömür, Kökyangak.

  -Oş Bölgesi,            1 300.2 bin kişi, Oş, Kızıklıya, Sülükta, Özgön, Karasu.

  -Batken Bölgesi,        415.8 bin kişi, Conkara, Haydarkan, Çek, Cahgijer.

    Kırgızistan’da ortalama yaşam süresi 69 yıldır. Bu süre kadınlarda 71.4, erkeklerde 62.2 dir.1997 verilerine göre doğum oranı binde 22,ölüm oranı binde 7.4 dür. Bebek ölüm oranı ise binde 28.2 ile çok yüksektir. Nüfusun % 50.6’ nı kadınlar (2. 612.000), % 49.4’nü erkekler teşkil etmektedir. Nüfus artışı %13 civarındadır.Genç nüfus 6-30 yaş arası nüfusun %49’una tekabül etmektedir.

    Kırgızistan’da Kırgızlar %68.4, Ruslar %9.5, Özbekler %14.3 nüfus oranına sahiptir. Ukraynalı, Alman, Koreli, Dungan, Uygur, Tatar, Ahıska Türkleri vb. diğer ülkelerden insanlar da yaşamaktadır. Kırgızistan’da yaklaşık 6.500 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bulunmaktadır.

    Ülke dışında başta Özbekistan ve Tacikistan olmak üzere BDT ülkelerinde Kırgızlar yaşamaktadır.

    Türk Milletinin bütün özelliklerini üzerlerinde taşıyan Kırgızlar,Türk dilinin kuzey-batı grubuna giren Kırgız Türk lehçesi kullanmaktadır. Kırgızlar Müslüman olu, ülkede Rus Ortodokslar % 20, diğer dinler de % 5 civarındadır.

    Son yıllara kadar şifahi edebiyat şeklinde devam eden Kırgız edebiyatı şekil ve içerik bakımından çok zengin olan bir halk edebiyatıdır. Bu halk edebiyatı bilhassa kahramanlık destanları (Manas Destanı en önemlilerindendir), Türküleri, darb-ı meselleri,bilmeceleri ve hikaye çeşitleri ile ön plana çıkmaktadır. Kırgızların yazılı edebiyatı son asır’a aittir. Kırgız lehçesinde yazılmış ilk eser 1911 yılında yayınlanan Kılıç Manurkan’ın “Zelzele” adlı eseridir. Bunu Esenkalı Arabay’ın Alfabesi, Osmanlı Sadık’ın Kırgız Tarihi ve Manap Sabdan’ın Tarihi Takip etmiştir.

    Sadık Koraç, Cıdık,Kasım, Tınistan, B.Kenasri ve Ş.Köken adlı şairler bu yıllarda Kırgız edebiyatının gelişmesinde önemli roller oynamışlardır. 1924 yılında şiirleri ile ortaya çıkan Tokombay’ın 1916 Kırgız isyanını canlandıran “Kanlı Yıllar” adlı manzum eseri, aynı konuyu ele alan Turusbek’in ilk müzikli dramı, Bokombay’ın “Altın Kız”, Elebey’in Kırgızların köy hayatını tasvir eden romanı, Sadıkbek’in Ken-su romanı, Maliki’nin çocuk hikayeleri,Boyalın, Nomat Kırbaş ve comprucın eserleri Kırgız milli hayatının zengin konularını işleyen eserleridir.

    Bütün bunların yanında Kırgız edebiyatının kurucusu olarak Toktugul Satılgan kabul edilmektedir. En büyük şahsı ise şüphesiz Cengiz Aytmatov’dur. Cemile, Al Yazmalım Selvi Boylum, Deve Gözü, İlk Öğretmenim,Toprak Ana gibi birçok eserlere imza atan Aytmatov, Kırgız edebiyatının babası sayılmaktadır.

    Kırgızistan’ın resmi tatil günleri aşağıdadır;

-          7 Ocak, Ortodoks Noel’i

-          8 Mart, Dünya Kadınlar Günü

-          21 Mart,  Nevruz Bayramı.

-          1 Mayıs ,İşçi Bayramı

-          5 Mayıs, Anayasa Bayramı

-          9 Mayı,; Zafer Günü

-          31 Ağustos, Bağımsızlık Günü

-          Kurban Bayramı

-          Ramazan Bayramı

Proje Yerlinet tarafından çözümlenmiştir.