Sistem Arayışları
Ömer Özkaya
omerozkaya@gunes.com
07 Eylül 2017
Sistem Arayışları
Uluslararası ilişkilerde kullanılan manivela devletler, manivela sorunlar, manivela ideolojik ve dini akımlar gibi kullanışlı enstrümanlar vardır. Küresel ve bölgesel yeni dizaynlarda manivela olarak aşağıdaki enstrümanlar sıkça kullanılmakta ve her zaman da sonuç alınmaktadır: Kıbrıs sorunu, Filistin sorunu, Ortadoğu, Vietnam, Kuzey ve Güney Kore, Eritre, Ermeni tehciri, Nikaragua, Kolombiya vs&8230; Bu sözde sorunların tüm tarafları ``anlaştık ``deseler, gerçekten de anlaşsalar, bu yok sayılır, anlaşmaları istenmez, anlaşamazlar da! Terör örgütleri, kendileri silah bırakma kararı alsalar, bırakamazlar, kendileri böyle bir karar da alamaz. Dolayısıyla terör örgütleriyle her türlü müzakere, aslında anlamsızdır. Küresel sistem, çatışmaların devamı, çatışma yoksa icadı, sönmek üzere ise alevlendirilmesi üzerine kurulu. Bu manivela enstrümanlara bazı devletlere uygulanan ambargolar, ekonomik ve askeri pakt girişimleri de eklenebilir.
Soğuk Savaş`ın bitiminden sonra AB, Avrupa`da en önemli ekonomik, siyasi ve askeri birlik projesi olarak öne çıktı. Bu süreç, devletleri, devletlerin içindeki çeşitli siyasal, dinsel, etnik, ekonomik vs. unsurları kategorize ederek Afrika, Asya ve Avrupa`yı uzun süreli bir statükoya kavuşturmayı amaçladı, kısmen de başarılı oldu. Ancak İngiltere`nin AB`den ayrılışı ile yeni küresel sistem arayışlarının yoğunluğu konusundaki fikirler ve bilgiler değişti. Bu basit bir kopuş olmayabilirdi ve de olmayacak. İngiltere, AB`den koparak; İngiliz Milletler Topluluğu`nun başkalarının da nüfuz sahası olmasını engellemeyi ağırlıklı olarak hedeflediği gibi zaten doğal bir pakt olma hüviyetini daha da nitelikli hale getirmek için enstrümanlar üretme çabasına girdi.
Rusya`nın ABD seçimlerine müdahale ettiği iddiası ise aslında son zamanlardaki en kapsamlı ve en radikal siyasal, ekonomik, güvenlik, ideolojik ve psikolojik operasyonlardan biridir. Bu iddia ile bundan sonraki tüm uluslararası ve ulusal ilişkileri etkileyecek bir manivela üretilmiştir. Bu manivela giderek tüm büyük, oturmuş ve değiştirilemez görünen mimarileri yerinden etme gücüne sahip olacaktır.
Osmanlı`nın duraklama döneminden itibaren bölgemizde birçok etnik ve dini unsur, Osmanlı`yı biçimlendirecek ve hatta yok edecek manivela olarak kullanılmıştır. Bugün de Çin başta olmak üzere İran, Türkiye, Rusya, ABD, İngiltere, Almanya, Fransa, Hindistan, Pakistan, Suudi Arabistan, Mısır, Brezilya gibi tüm büyük veya önemli devletler, yukarıda sayılan manivelalar ile yeniden dizayn edilmeye, ya da yeni paktlar ve/veya daha önce görülmemiş yeni işbirliklerine yönlendirilmek istenmekteler.
Bu yeni dizaynın parametreleri hakkında ise birçok devletin ve hatta neredeyse tamamının kapsamlı bilgisi yoktur. Çünkü planlayanların da bu büyük yeniden inşa sürecinin tüm etaplarını öngörebilmeleri mümkün olmamıştır. Bu durumda inanılmaz uluslararası ilişkiler efsaneleri üretilmiş ve sonunda asitmerik milletler, asimetrik örgütler ve güçler ligi oluşmuştur. Yeni küresel sistem arayışları bu uluslararası iklim altında gerçekleşmektedir ve büyük olasılıkla aynı sonucu tekrar üretecektir. Çünkü klasik analiz metotları ile uluslararası ilişkiler alanındaki ve ulusal düzeydeki gelişmeleri anlamak, çoktan beri imkan dahilinden çıkmıştır. Bu sebeple uluslararası ilişkiler dünyasında aslında neler olduğu hep atlanmaktadır.
Son dönemde İngiltere`nin, ABD`nin, Almanya`nın, Fransa`nın, Rusya`nın ve Çin`in liderliğinin söz konusu olduğu uluslararası yeni mimariden bahsedilmektedir. Bu kapsamda bazı devletler lider yapılırken bazıları da kümede düşünülmektedir. Görünen tablo gerçekten de böyle gibidir, fakat sadece ``gibi´´dir. Yakın geçmişte ``satrançta yedi hamle sonrasını göremiyorsan oynama´´ denirdi. Şimdi gelişen dijital teknolojiler ve siber-siyasal uzayda satranç oynayacaksanız 7.777 hamle sonrasını görmeniz artık bir mecburiyettir.
Küresel düşük yoğunluklu bu yeni küresel sistem arayışlarında belki hiç dikkate almamamız gerekenler, ciltler dolusu yazılıp çizilenler ve görsel bilgi bombardımanlarıdır. O halde dünyamızda yeni küresel sistem arayışlarının analizi nasıl yapılmalı ve uluslararası ilişkilerdeki karmaşık denkleme nasıl yaklaşmalıyız?
Pazar günü devam edelim.
|
