Şanlıurfa Çölleşmeden Bir Şeyler Yapmalı?
Sümer Tabletlerinde geçen “Ur” kenti, günümüzdeki Şanlıurfa şehridir. Çünkü Sümer Tabletleri’nde ve mitolojisinde geçen Ur kenti, bazı arkeologlar tarafından Göbeklitepe`nin bulunduğu Urfa’ya lokalize ediliyor. Urfa`nın eski adı Kamusü`l Alam`a göre ‘Ur’dur. Urfa yer adının; Makedonyalılar tarafından "Edessa" adıyla yeniden kuruluşundan, önceki Süryanice "Urhai/Orhai" veya Arapça ‘Er-Ruha`nın Latinleştirilmiş biçimi olduğu sanılmaktadır. Burası XV. yüzyıldan bu yana Urfa olarak adlandırılmaktadır.
Hz. Adem`in Habil-Kabil meselesinden sonra Şam tarafından Şanlıurfa bölgesine göç ettiği ve burada yaşadığına dair rivayetleri duymayan yoktur. Birçok kaynakta Hz. Adem`in İlk buğday tarımını Şanlıurfa`da yaptığı anlatılır. Şanlıurfa’nın Hz. Adem ile Hz. Havva`nın ilk ayak bastığı yer olduğundan söz edilir. Nitekim Alman Der Spiegel dergisi 2006 yılında tüm dünyaya Adem ve Havva`nın Cennet`ten çıktıktan sonra yaşadıkları yerin bulunduğunu şöyle duyuruyordu: “Adem ve Havva`nın Cenneti Türkiye`de Bulundu.” Dergi, cennetten kovulan Adem ile Havva’nın burada yaşadığını yazmıştı.
https://imgrosetta.mynet.com.tr/file/9874055/640xauto.jpg
Hz. Adem ile Hz. Havva ilk buğdayı Harran ovasında ekerek çiftçilik tarihini buradan başlatır. Şanlıurfa’nın, buğdaygillerin ve baklagillerin gen merkezi olmasında belki bu efsanenin payı vardır. Ünlü tarihçi Ebul Farac`a göre Urfa, Nûh tufanından sonra kurulan ilk şehirlerden biridir. Bu nedenle Nuh tufanından sonra kurulan ilk 7 şehir arasında ki bu yörenin, ayrıcalığını da unutmamak gerek.
İklim değişikliği Şanlıurfa’yı da tehdit ediyor
Türkiye’de sadece ekonomide veya siyasette kuraklık yaşanmıyor. Kadim bereketli topraklar, Mezopotamya coğrafyası da iklim değişikliğinin etkisi altında. Kimilerinin sandığı gibi iklim değişikliği sadece sıcaklık artışından ibaret değil. Kuraklık, seller, şiddetli kasırgalar gibi aşırı hava olaylarının sıklığı ve etkisinde artış, okyanus ve deniz suyu seviyelerinde yükselme, okyanusların asit oranlarında artış, buzulların erimesi gibi etkenler sonucunda bitkiler, hayvanlar ve ekosistemlerin yanı sıra insan toplulukları da ciddi risk altında.
Şanlıurfa ilinde kara iklimi hüküm sürer. Yazlar uzun ve çok sıcak, kışlar çok soğuk geçer. Yaz ile kış, gece ile gündüz arasında ısı farkı fazladır. Nem oranı az olduğundan Türkiye’nin en sıcak ili olmasına rağmen, havalar boğucu değildir. Senelik yağış ortalaması 331 mm ile 473 mm arasında değişir. Senenin 25 günü sıcaklık 0°C’nin altındadır. En yüksek sıcaklık +46,5°C’dir. Senelik ısı farkı 40 derecedir. 2 Ağustos 1957’de Şanlıurfa’da sıcaklık +46,5°C’ye çıkarak, Türkiye’nin sıcaklık rekoru kırılmıştır. Şanlıurfa topraklarının 60’ı ekili ve dikili alanlardan ve 38’i çayır ve mer’alardan ibârettir. Ormanlık ve fundalık sahası çok az olup, 0,6’dır. İl toprakları bozkır görünümündedir. Fakat arâzi lâle, menekşe, papatya, kuzukulağı, semizotu, ebegümeci ve hardal gibi bitkilerle kaplıdır.
Şanlıurfa bölgesinde yağmurlu gün ihtimali yıl boyunca değişiklik arz etmektedir. Yağmurlu mevsim 6,9 ay boyunca 15 Ekim tarihinden 12 Mayıs tarihine kadar sürer ve herhangi bir günün yağmurlu olma ihtimali 11 oranından yüksektir. Şanlıurfa bölgesinde en çok yağmurlu günün olduğu ay 6,2 gün ortalamasıyla en az 1 milimetre miktar yağışın olduğu Şubat ayıdır. Kurak sezon 12 Mayıs tarihinde başlayıp 15 Ekim tarihine kadar 5,1 ay sürer. Şanlıurfa bölgesinde en az yağmurlu günün olduğu ay 0,1 gün ortalamasıyla en az 1 milimetre miktar yağışın olduğu Ağustos ayıdır. Yağışlı günler arasından, yalnızca yağmur, yalnızca kar veya bu ikisinin bir karışımını içeren günler arasında ayrım yapıyoruz. Şanlıurfa bölgesinde yalnızca yağmurun en fazla sayıda gün olduğu ay Şubat olup, ortalama yağış 5,8 gün düzeyindedir. Bu kategorizasyona dayanarak yıl boyunca görülen en yaygın yağış formu yalnızca yağmur olup 21 Şubat tarihinde 21 ile en yüksek olmaktadır.
Yalnızca aylık toplamları değil, aylar içerisindeki varyasyonu da göstermek için yılın her bir gününü merkez alan hareketli 31 günlük dönemler üzerinden yağış miktarı gösterilmektedir. Şanlıurfa aylık yağış miktarında biraz mevsimsel varyasyonlar bulunmaktadır. Yılın yağmurlu dönemi en az 13 milimetre miktarında hareketli 31 günlük yağış miktarı ile 7,3 ay boyunca 9 Ekim tarihinden 19 Mayıs tarihine sürmektedir. Şanlıurfa bölgesinde en yağmurlu ay Şubat olup, ortalama yağış 39 milimetre düzeyindedir. Yılın yağmursuz dönemi 19 Mayıs tarihinden 9 Ekim tarihine kadar 4,7 ay boyunca sürmektedir. Şanlıurfa bölgesinde en az yağmurlu ay Ağustos olup, ortalama yağış 0 milimetre düzeyindedir.
Şanlıurfa Tarımsal Kalkınmanın neresinde?
Türkiye’de tarımsal planlama Ulusal Beş Yıllık Kalkınma Planları (BYKP) kapsamında yapılmaktadır ve bu çerçevede günümüze kadar yapılan tarımsal planlamalar, merkezi planlama şeklinde Ulusal Kalkınma Planında, Türkiye’nin orta vadeli stratejileri ve amaçları arasında bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması, kırsal kalkınmanın sağlanması, fakirlik ve gelir eşitsizliği nedeniyle ortaya çıkan sosyal dengesizliklerin azaltılması amaçlanmıştır. Uzun yıllardır Şanlıurfa’ya yönelik kalkınma planlarında üreticiye ciddi kaynaklar aktarılmıştır. Bu amaçla yapılan çalışmalarda sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması için İlin mevcut kaynaklarının (doğal, fiziki sermaye, işgücü ve finans kaynakları), fırsatlarının ve kısıtlarının analiz edilmesi suretiyle kalkınma ihtiyaçlarının belirlenmesi ve İl potansiyelinin optimal düzeyde kullanılmasına yönelik amaç ve stratejiler geliştirerek, il coğrafyasına uygun tarımsal program ve proje alanlarının ortaya konulması sağlanıyor.
Bununla birlikte Şanlıurfa’nın en büyük sorunları arasında kuraklık yer alıyor. Meteorolojik verilerin değerlendirildiği akademik araştırmalarda; Şanlıurfa ilinde yıllık yağış dağılımlarında ilerleyen yıllarda yılda toplam yağış miktarının geçmiş yıllara göre azalmakta olduğu gözlenmektedir. Sıcaklık değerlerinin ise geçmiş yıllara göre arttığı gözlenmektedir. Türkiye’nin geniş ve zengin topraklarının bulunduğu, Türkiye’nin tahıl ambarı, medeniyetin beşiği Şanlıurfa da, son yılların en kurak ve en sıcak mevsimlerinden biri yaşandı. Meteorolojik verilere göre yüzde 60 civarında yağışların azaldığı kent, ne yazık ki kuraklık ve çölleşme tehdidi altında. Her yıl Türkiye’de yaklaşık 15 milyon hektar arazi çölleşme ve kuraklık nedeniyle kaybedilirken, tarımın başkenti denilen Şanlıurfa da çölleşme ile karşı karşıya. Çölleşme, kurak, yarı kurak, yarı nemli alanlarda iklim değişimleri ve insan faaliyetleri neticesinde oluşan arazi tahribatı olarak tanımlanıyor. Çölleşme, doğal çevreyi ve içerisinde yaşayan insanlar da dâhil tüm canlıları olumsuz etkilediği gibi dolaylı olarak küresel ölçekte gıda kıtlığı, açlık, göç, işsizlik, yoksulluk, savaş ve istikrarsızlık gibi büyük sorunları tetikliyor.
Türkiye, Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi’nde tanımlandığı gibi, kurak, yarı kurak ve yarı nemli alanlara sahip bir ülkedir. Ülkemiz gerek sahip olduğu iklim özellikleri, gerekse topoğrafik yapısı nedeniyle toprakları erozyona karşı hassas olmasının yanında insan faaliyetlerinden kaynaklanan yanlış uygulamalar gibi sebeplerle, çölleşme tehdidi altındadır.
Mikroklima Bölgelerinde Risk Daha Fazla
Türkiye`de çölleşme riskinin en fazla olduğu alanlar kurak ve mikroklima iklimlerinin hakim olduğu alanlar. Konya-Karapınar, Iğdır-Aralık ve Urfa-Ceylanpınar çok yüksek risk taşıyan bölgeler olarak ifade edilirken, Tuz Gölü havzası, Ereğli-Karaman bölgesi, Urfa-Ceylanpınar-Mardin-Batman hattı ile Eskişehir çevresi orta ve yüksek risk grubunu oluşturuyor. Bu oran Şanlıurfa ilinde (0,08 Zayıf, 4,89 Orta, 96,4 Yüksek) şeklinde.
2022 Mayıs ayında tüm dünyayı etkileyen iklim değişikliği sorununa karşı çözüm önerileri ortaya koymak ve bu çözüm önerilerine uygun eylem planı oluşturmak amacıyla Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi ev sahipliğinde "Şanlıurfa İklim Değişikliği Eylem Planı Çalıştayı" düzenlenmiş, dünyada olumsuz etkileri yaşanan iklim değişikliği sorununa karşı çözüm önerileri ortaya konularak, kapsayıcı iş birliği içinde planlanan eylemlerin gerçekleştirilmesi, paydaş kurumlar ile ortak çalışmalar planlanarak, ortak çözüm önerileri geliştirilmesini hedefleyen faaliyetler belirlenerek çalışma grupları tarafından belirlenen eylemler ve yapılacak faaliyetler ele alınmıştı. Ancak o günden bugüne hangi somut adımlar atıldı?
İklim değişikliğinin yol açtığı çevre felaketlerinin önlenmesi konusunda “İklime Dirençli Tarım Ağı Projesi”ne start verilmesi büyük önem taşıyor. Bu noktada Tarımsal üretimin iklim değişikliğine uyum konusunda bilgi ve deneyim paylaşımı bir an önce gerçekleştirilmeli.
TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar’ın, Türkiye genelinde yağışların ekimde normale göre yüzde 38 azaldığını hatırlatarak, “Güneydoğu Anadolu bölgesinde 22 dereceye varan sıcaklıklar görüldü. Hububat ve diğer kışlık ekimler için yeterli yağış gerçekleşmedi. Birçok üreticimiz ekimlerini erteledi” açıklaması, Şanlıurfalı üreticileri bekleyen soruna işaret ediyor.
Bir şeyler yapmalı. Yoksa Hz. Âdemin tarım yaptığı bereketli topraklar Taklamakan çölüne dönüşür!
Ömür Çelikdönmez / www.habersanliurfa.net
Kaynakça:
https://www.mynet.com/adem-ve-havvanin-cenneti-urfa-190101037276
https://www.habersanliurfa.net/urfa-da-korkutan-kuraklik-uyarisi/58442/
https://cem.csb.gov.tr/turkiye-collesme-modeli-ve-hassasiyet-haritasi-i-103686
https://belediyehaber.net/2022/05/28/sanliurfada-iklim-degisikligi-eylem-plani-calistayi/
https://bagev.org.tr/haber-detay_klme-drenl-tarim-ai-yeler-anliurfada-948534295.html
https://tr.weatherspark.com/y/100709/Şanlıurfa-Türkiye-Ortalama-Hava-Durumu-Yıl-Boyunca
https://www.milligazete.com.tr/haber/1134605/bilim-adamlarina-gore-ilk-yerlesim-yeri-sanliurfa
|
