ATATÜRK`ÜN ANADOLU`YA GEÇİŞİ
ATATÜRK`ÜN ANADOLU`YA GEÇİŞİ
19 Mayıs Atatürk`ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı`nda yine Atatürk`ün Samsun`a çıkışı tartışılırdı. Sultan, Atatürk`ün niyetini biliyormuydu? Sadrazam`ı Atatürk`ün ittihatçı olmadığına kim ikna etti? Atatürk`ün müfettişlik yetkileri, onaylanırken neden İngilizlerden gizlendi? İşte Anadolu`nun tarihini değiştiren kritik süreçte yaşananlar.
Mustafa Kemal Paşa`nın Samsun`a çıkışı hakkında yıllarca tartışmalı haberler yapıldı, kitaplar yazıldı. Atatürk`ün gizlice ve döküntü bir vapurla yola çıktığı ileri sürüldü.
Son araştırmalar Mustafa Kemal Paşa`nın Osmanlı Genelkurmay Başkanlığı`nın ve Sultan Mehmed Vahideddin`in destek ve onayı ile gerçek niyetinden haberdar olunarak kalabalık bir kurmay heyetiyle Samsun`a gönderildiğini ortaya koydu.
Bu hafta 19 Mayıs Atatürk`ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı`nı kutladık. Yine Atatürk`ün Samsun`a çıkışının Sultan tarafından bilinip bilinmediği tartışıldı. Hâlbuki Prof. Salim Koca tarafından 1984 yılında yazılan Yüksek Lisans Tezi Mustafa Kemal Paşa`nın Anadolu`ya geçiş öyküsünü belgelerle ortaya koymuş ve kanaatimce tartışmaları bitirmiştir.
Anadolu`ya geçmek lazım
Mustafa Kemal Paşa, İstanbul`da geçirdiği son beş altı ayda Anadolu`ya geçişin fikri hazırlıklarını yapmıştı. En başta Ali Fuat Cebesoy ve Kazım Karabekir Paşa ile Anadolu`da direnişin başlatılması için anlaşmıştı. Bazı rütbeli komutanlar ve yabancı gazetecilerle yaptığı görüşmelerde Mondros Mütarekesi`nin sakıncalarını dile getirmişti. Ayrıca Mustafa Kemal Paşa İstanbul`a gelmeden önce bazı komutanlara direniş için hazır olmalarını ve silahlarına sahip çıkmalarını tavsiye etmişti. Müfettişlik görevlendirmesinde de yetkilerini artıracak maddeleri bizzat ekletmişti. Anlıyoruz ki Kuva-yı Milliye fikri onda İzmir`in işgalinden çok önce de vardı.
Düşman zırhlılarını görünce İstanbul`a geldiğine pişman oldu
Mustafa Kemal 13 Kasım 1918 günü Adana`dan İstanbul`a geldiğinde Boğaz`da düşman donanmasının 55 zırhlısını görmüş ve arkadaşlarına "Hata ettim; İstanbul`a gelmemeliydim; ne yapıp Anadolu`ya dönmenin çaresine bakmalı´´ demişti. Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı) olmak için yaptığı teşebbüsler boş çıkınca çok önceden beri direniş için düşündüğü Anadolu`ya geçmek için ordu müfettişliğine tayin edilmesini bir fırsat olarak gördü. Ancak ordu müfettişi olarak gönderilmese de Mustafa Kemal Paşa Anadolu`ya geçmenin bir yolunu bulacaktı. Hatıratlardan onun bu kararı 1919 yılının Nisan ayında aldığını görüyoruz.
Neden Samsun`a gönderildi?
Mustafa Kemal Paşa`nın Anadolu`ya müfettişlik göreviyle bizzat Sultan tarafından memleketi kurtarmak üzere gönderildiğini iddia edenlerin sağlam bir kanıtı yoktur. Damat Ferit Paşa hükümetinin onu Anadolu`ya göndermesinin sebebi Anadolu`da asayişin bozulması, çetelerin birçok yere hâkim olmasıdır. Sadrazamın korkusu İtilaf devletlerinin asayiş sorunlarını bahane ederek bölgeye müdahale etmesiydi. Damat Ferit, Mustafa Kemal`i seçmişti, çünkü İçişleri Bakanı Mehmet Ali Bey kendisini onun ittihatçı olmadığına ikna etmişti.
Gizlice gitmedi
Damat Ferit Paşa`nın konağında 14 Mayıs akşamı verilen davete Mustafa Kemal Paşa da katılmıştı. Bu davet esnasında Damat Ferit Paşa, Mustafa Kemal Paşa`ya ne zaman müfettişlik bölgesine gideceğini sormuştu. Mustafa Kemal cevabında ``-Ne vakit buyrulursa&8230; Ben hazırım, arzu ederseniz bugün veya öbür gün´´ cevabını vermişti. Bunun üzerine sadrazam gitmeden önce padişahı mutlaka ziyaret etmesini istemiş ve kendisine ertesi gün için randevu almıştı. İçişleri Bakanlığı`nın tayin görev emrinde ise Mustafa Kemal Paşa`ya ``Yola çıkmakta acele buyrulması rica olunur´´ denilmekteydi. Yani Mustafa Kemal Paşa`nın gideceği gün aşağı yukarı belliydi.
Olağanüstü yetkiler
Mustafa Kemal Paşa`nın Anadolu`ya geçmek istemesinin asıl nedeni direnişi başlatmaktı. Bu yüzden bakanlıktan müfettiş tayin edilirken olabildiğince fazla yetki istedi. Hükümet, onun niyetini biliyor muydu, bilmiyor muydu? Bu bir tartışma konusudur. Ancak tartışılmayan şey Mustafa Kemal Paşa`ya istediği yetkilerin verilmiş olduğu gerçeğidir. İki tümenli olan 3. ve dört tümenli 15. Kolordu`nun emrine verildiği Mustafa Kemal adeta Anadolu Genel Valisi gibi olmuştu. Yetki alanı Samsun`dan Diyarbakır`a kadar uzanıyordu.
Mustafa Kemal Paşa`nın niyeti biliniyordu
Prof. Dr. Salim Koca`nın araştırmasına göre Harbiye Nezareti`nin (şimdi ki Savunma Bakanlığı) üst düzey subayları Mustafa Kemal Paşa`nın hangi niyetlerle Anadolu`ya geçtiğini biliyorlardı. Nitekim Genelkurmay Başkanı Cevat Paşa, Mustafa Kemal Paşa`nın müfettişlik yetkilerini içeren talimatı, işgal kuvvetlerinin haberi olmadan, Bakanlar Kurulu`nun onayından geçirmiştir. Atatürk`ün niyetlerinden İngilizler`in de kuşku duyması işlemlerin gizlilikle yapılmasını gerektirmiştir.
Sultan Vahideddin`in Atatürk`ün Samsun`a gönderilmesindeki rolü
Sultan Vahideddin`in yaveri olarak Almanya seyahatine götürdüğü Mustafa Kemal`e çok güvendiği ve İttihatçı olduğu konusunda yapılan ihbarlara aldırış etmediği bilinmektedir. Aksine Sultan, kızı Sabiha Sultan`ın Mustafa Kemal ile evlenmesini istemiş, fakat teklifi Mustafa Kemal geri çevirmiştir. 100 yıla yakın bir süredir tartışma konusu olan ise Sultan Vahideddin`in Mustafa Kemal Paşa`yı bizzat müfettiş adayı olarak önerirken niyetlerinden haberdar olup olmadığıdır. Türkiye`de bir kesim Sultan`ın her şeyden haberdar olduğunu ileri sürmektedir.
Namlusu Saray`a çevrilmiş ingiliz zırhlılarını gösterdi
Atatürk`ün Anadolu`ya geçiş süreci ve tartışmaları hakkında en önemli çalışmaya imza atan Prof. Dr. Salim Koca, Vahideddin`in ülkeyi, kendisini ve saltanatı Anadolu`ya gönderilen paşaların kurtaracağına inandığını ileri sürer. Mustafa Kemal Paşa ise Padişah`ın İstanbul`dan ayrılmadan önce yaptıkları son görüşmede kendisine namlularını saraya çevirmiş İngiliz zırhlıları işaret ederek şöyle dediğini anlatır: ``Görüyorsun ben artık memleket ve milleti nasıl kurtarmak lazım geldiğini tasavvur edemiyorum. İnşallah millet uyanık ve müteyakkız olur, bu acı durumdan gerek beni gerekse kendisini kurtarır.´´
Tayin emrinin altında Vahideddin`in imzası vardır
Mustafa Kemal Paşa`nın Samsun`a tayin edilmesine dair emri 5 Mayıs 1919 tarihinde resmi gazete olan Takvim-i Vekayi`de yayımlandı. Damat Ferit Paşa`nın da imzası bulunan emir çok kısa ve açıktı: Mülga Yıldırım Grubu Kumandanı Mustafa Kemal Paşa Dokuzuncu Ordu Kıtaatı Müfettişliği`ne tayin edilmiştir.
Sultan Vahideddin`in Mustafa Kemal`e son emri:
Mustafa Kemal son görüşmesinde Sultan`ın kendisine şöyle dediğini anlatır: ``Paşa paşa, şimdiye kadar devlete çok hizmet ettiniz! Bunların hepsi artık bu kitaba girmiştir, tarihe geçmiştir. Bunları unutun, asıl şimdi yapacağınız hizmet hepsinden mühim olabilir. Paşa paşa, devleti kurtarabilirsiniz! Muvaffak (Başarılı) ol!´´
Prof. Dr. Kemal ÇİÇEK
|
